در روزهایی که تب امتحانات نهایی میان دانش‌آموزان بالا گرفته و فضای مدارس به شدت درگیر آزمون‌های دوره‌ای و آمادگی برای خردادماه است، بحث بر سر شرکت یا عدم شرکت در امتحانات شبه‌نهایی همچنان داغ است. در این میان، برخی غیبت در این امتحانات را نشانه بی‌برنامگی یا بی‌انضباطی می‌دانند و برخی دیگر آن را تصمیمی اختیاری برای تمرکز بر مطالعه مستقل. اما واقعاً اگر دانش‌آموزی در امتحان شبه‌نهایی غیبت کند، چه تبعاتی در انتظار اوست؟
یکی از مسئولان آموزش و پرورش در این‌باره می‌گوید: «برگزاری امتحانات شبه‌نهایی صرفاً برای آمادگی دانش‌آموزان است. این آزمون‌ها هیچ نقش مستقیمی در ارزیابی رسمی نمره پایانی یا تاثیر در سوابق تحصیلی ندارند. در واقع، هدف اصلی آن‌ها این است که دانش‌آموزان با فضای امتحان نهایی آشنا شوند و ارزیابی نسبتاً دقیقی از وضعیت خود پیدا کنند.»
فارغ از این توضیحات، آنچه در عمل دیده می‌شود، دو فضای متفاوت در مدارس است. در برخی مناطق، معلمان و کادر اجرایی مدارس با جدیت کامل، حضور در این امتحانات را الزامی تلقی می‌کنند و حتی گاه آن را پیش‌نیازی برای شرکت در امتحانات نهایی می‌دانند. در مقابل، مدارس دیگری نیز هستند که با انعطاف بیشتر، این تصمیم را به دانش‌آموز و خانواده‌اش واگذار می‌کنند.
یکی از دانش‌آموزان پایه دوازدهم تجربی در گفت‌وگویی کوتاه با ما اظهار کرد: «من در دو آزمون شبه‌نهایی غیبت کردم چون در خانه بهتر مطالعه می‌کنم. حس کردم این امتحانات بیشتر از اینکه کمکم کنند، استرسم را بالا می‌برند. در عوض، سوال‌ها را گرفتم و خودم در خانه حل کردم.»
اما کارشناسان آموزشی نظر متفاوتی دارند. یکی از مشاوران باسابقه تحصیلی درباره اهمیت این امتحانات گفت: «هر آزمونی که دانش‌آموز را به فضای واقعی امتحان نزدیک‌تر کند، یک شبیه‌ساز ارزشمند است. حتی اگر نمره‌ای ثبت نشود، بازخورد معلم و تحلیل پاسخ‌ها می‌تواند جهت‌گیری درسی دانش‌آموز را متحول کند. اما این نکته هم درست است که آزمونی بدون تحلیل، صرفاً یک فشار اضافی است.»
او در ادامه با اشاره به نگرانی برخی خانواده‌ها افزود: «ما باید نگران بچه‌هایی باشیم که صرفاً به‌خاطر ترس از نمره یا قضاوت دیگران از حضور در آزمون پرهیز می‌کنند. در این صورت، مسئله دیگر غیبت نیست، بلکه ضعف در آمادگی ذهنی و روانی برای مواجهه با شرایط جدی است.»
با وجود این اختلاف دیدگاه‌ها، آنچه روشن است، نقش غیرالزامی و اختیاری امتحانات شبه‌نهایی است. دانش‌آموزانی که در این آزمون‌ها غیبت می‌کنند، از نظر قانونی با مشکلی روبرو نمی‌شوند. اما شاید، همان‌طور که یکی از معلمان ادبیات می‌گوید، مسئله اصلی نه در نمره بلکه در تمرین مواجهه با واقعیت باشد: «این آزمون‌ها، قبل از هر چیز، تمرینی برای نظم، کنترل هیجان و اعتماد به نفس‌اند. کسی که در این فضاها خودش را محک بزند، در خرداد ماه با آرامش بیشتری امتحان نهایی می‌دهد.»
در نهایت باید گفت که شرکت در آزمون‌های شبه‌نهایی، فرصتی است برای شناخت نقاط ضعف، تجربه فضای امتحان رسمی و تنظیم برنامه مطالعاتی. با اینکه غیبت در این آزمون‌ها منع قانونی ندارد، اما شاید فرصتی ارزشمند از دست برود. فرصتی برای آزمون و خطا، قبل از آنکه نتیجه نهایی رقم بخورد.